آموزش شبیه ساز قسمت ۴ (صعود و نزول در هواپیما)

SPL- درس سوم: صعود ها و نزول ها- هواپیماها چگونه صعود کرده یا نزول می کنند؟

تا حالا، اصول مقدماتی و پایه ای و البته بسیار اساسی پرواز را در طی دو درس قبلی فراگرفته اید. در این درس، می خواهیم ببینیم که هواپیما چگونه اوج می گیرند و سپس چگونه در صورت لزوم، از ارتفاع خود می کاهند. به عمل اوج گیری Climb و به عمل کاشه ارتفاع یا نزول، Descent نیز می گویند. هواپیماهایی که از ارتفاعی که در آن پرواز می کنند، بالاتر رفته و اصطلاحاً اوج می گیرند، کاملاً شبیه اتومبیلی هستند که می خواهد از تپه ای بالا برود. به شکل 1 نگاه کنید.



شکل 1- اتومبیل ها در بالا رفتن از تپه ها، به قیمت افزایش ارتفاع، سرعت از دست می دهند

با توجه به شکل بالا، تصور کنید که حداکثر سرعت اتومبیلی در حرکت افقی، 65 مایل بر ساعت است. حال این اتومبیل، می خواهد از تپه B بالا رود. این اتومبیل به ناچار، برای غلبه بر نیروی جاذبه اضافی که با بالا رفتن از تپه به وجود می آید، مقداری از نیروی خود را از دست داده در نتیجه سرعتش کاهش یافته و به 50 مایل بر ساعت می رسد. تصور کنید کنید که این اتومبیل، حالا می خواهد از تپه C بالا برود. طبیعتاً با افزایش ارتفاع، ناچار دوباره قسمتی از نیروی اتومبیل، صرف غلبه بر نیروی جاذبه اضافی تپه C شده و نتیجتاً سرعت دوباره کاهش یافته و 40 مایل بر ساعت می رسد. هواپیما ها نیز در صعود یا اوج گیری، از مفهوم مشابهی پیروی می کنند. برای درک این قضیه در هواپیماها به شکل 2 نگاه کنید.



شکل 2- هواپیما ها به قیمت افزایش ارتفاع و صعود، سرعت از دست می دهند

در شکل بالا، هواپیمای ما در حداکثر قدرت، در پرواز مستقیم می تواند تا 120 نات سرعت بگیرد. اگر این هواپیما بخواهد با زوایه B صعود کند، می بایست به قیمت افزایش ارتفاع، سرعت خود را تا 80 نات از دست بدهد. حالا در حالت C، هواپیما در حالت انجام یک صعود عمیق یا Steep Climb است. در این صعود، هواپیما به دلیل زاویه زیاد صعود، اگرچه ارتفاع زیادی بدست می آورد و نرخ صعود در نشان دهنده Vertical Speed Indicator بسیار بالا می رود، اما سرعت نیز به تناسب ارتفاع کاهش یافته و حتی اگر این نوع اوج گیری بیش از حد ادامه یابد، امکان پدید آمدن حالت Stall یا واماندگی هواپیما و سقوط آن وجود دارد. به حداقل سرعتی که هواپیما می تواند به پرواز درآید، یعنی همان سرعت تیک آف در بعضی شرایط خاص، سرعت واماندگی یا Stall Speed می گویند. این بدین معنی است که پایین تر از این سرعت، جریان هوای لازم در زیر بال به وجود نمی آید در نتیجه نیروی برایی تولید نمی شود. تولید نشدن نیروی برا هم به نوبه خود به معنی سقوط یا در ارتفاعات بالا، به منزله از دست دادن شدید ارتفاع است. پس به طور کلی آموختیم که برای اوج گیری، قدرت بیشتری در مقایسه با پرواز مستقیم مورد نیاز است، یعنی باید به گونه ای زاویه صعود مناسب را انتخاب کنیم که هم نرخ صعود خوبی در اختیار داشته باشیم و هم کاهش سرعت به گونه ای باشد که سریعاً به سرعت Stall هواپیما نرسیده و صعود ناموفقی نداشته باشیم. حال ببینیم که چگونه باید تپه هوایی مناسب را برای بالا رفتن هواپیمایمان انتخاب کنیم، یعنی، زاویه مناسب برای اوج گیری ما چه مقداری خواهد بود؟



چگونه با هواپیما اوج بگیریم

پیشتر آموختیم که نشان دهنده وضعیت هواپیما نسبت به افق یا Attitude Indicator، می تواند برای آگاهی از زاویه دورزدن هواپیمایمان به کار رود. اما باید بدانید که یکی دیگر از اصلی ترین وظایف این نشانگر، نمایش زاویه صعود یا نزول هواپیمای شماست. در شکل مقابل، نقطه ای نارنجی رنگ در وسط هواپیمای نشانگر دیده می شود که این نقطه برای دانستن زاویه صعود یا نزول به کار می رود. خطوط سیاه رنگی که در به طور عمودی در وسط هواپیمای نارنجی رنگ روی هم قرار گرفته اند، هریک نماینده 5 درجه صعود هستند، بدین معنی که اگر نقطه مورد نظر روی دومین خط قرار گرفته باشد، شما در حال صعود با زاویه 10 درجه هستید، یعنی همان زوایه ای که در شکل می بینید.

در هر اوج گیری در حقیقت آنچه که لازم است، پایین رفتن دم هواپیما و بالا آمدن دماغه می باشد که به وسیله Elevator ها یا بالچه های کوچک انتهای دم افقی صورت می گیرد. برای این کار، لازم است که استیک یا دسته فرمان هواپیما را به سمت خودتان بکشید. اما در حین حرکت دادن دسته به سمت عقب، حتماً به نشان دهنده Attitude Indicator هم توجه کرده و زوایه اوج گیری مناسب را تعیین نمایید.



چگونه پس از بدست آوردن ارتفاع، از ار تفاعمان بکاهیم

به طور قطع، هر هواپیمایی در انتهای پرواز، می بایست به منظور انجام فرود، از ارتفاعش بکاهد. پس کاشه ارتفاع، یک مانور اجتناب ناپذیر و البته بسیار مهم در پرواز است. چرا که محاسبه درست نرخ نزول موجب می شود در زمان مناسب در جایی که می خواهید، باشید، و این مکان مثلاً می تواند باند فرود باشد. توجه داشته باشید که در تمام این مانورها، یعنی صعود و نزول، نشان دهنده سرعت عمودی یا VSI نقش بسیار مهمی دارد، چرا که محاسبه نرخ صعود یا نزول که فاکتوری بسیار اساسی است، تنها و تنها با خواندن این نشانگر امکان پذیر است. بیایید بازهم به همان مثال اتومبیل فرضی مان بازگردیم. هوایپمایی که می خواهد ارتفاع از دست بدهد، همانند اتومبیلی است که از یک سرازیری به سمت پایین در حال حرکت است. می دانید چرا اغلب گفته می شود در سرازیری ها با دنده سنگین حرکت کنید؟ چون هنگام پایین آمدن از یک سرازیری، نیروی جاذبه زمین به شما برای انجام این کار کمک می کند، در نتیجه سرعت شما به طور قابل توجهی افزایش می یابد. هواپیمایی که می خواهد از ارتفاعی به ارتفاع پایین تر نزول کند، طبیعتاً با افزایش سرعت مواجه خواهد بود. شما در حقیقت باید بتوانید به درستی از افزایش ناگهانی یا کنترل نشده سرعت جلوگیری نمایید. فراموش نکنید تغییر در زوایه Pitch یا شیب صعود و نزول، مساوی تغییر در سرعت است. پس شما با تغییر و تنظیم مناسب زاویه Pitch هواپیمایتان، به سرعت مناسب برای صعود و نزول دست پیدا کنید.



انجام یک مانور تمرینی رول و نزول

تصور کنید که در ارتفاع 4.000 پایی و با سرعت 90 نات در حال پرواز هستید. در حالی که می خواهید یک دورزدن به سمت چپ با زاویه 20 درجه را آغاز کنید، همچنین می خواهید به ارتفاع 2.500 پایی نیز نزول کنید. برای انجام این کار، ابتدا با توجه به Attitude Indicator، با زوایه 20 درجه سمت چپ دور زدن را شروع نمایید. سپس، برای جلوگیری از افزایش سرعت در هنگام نزول، ابتدا به کمک کلید F1 قدرت موتور هواپیما را به حالت Idle، یعنی وضعیتی که موتور نیروی بسیار کمی تنها برای ادامه کار خود تولید می نماید، برسانید. حالا، دماغه هواپیما را به طوری پایین دهید که سرعت 90 نات حفظ شده، افزایش یا کاهش نیابد. به کاهش ارتفاع ادامه دهید. حدوداً 100 فوت مانده به ارتفاع دلخواهتان، کم کم از حالت نزول خارج شوید، به طوری که هنگامی که به ارتفاع 2.500 پا می رسید، دیگر دماغه هواپیما به حالت نزول قرار نگرفته باشد. پس از این کار، حتماً هواپیما را از حالت دورزدن نیز بیرون آورده و در ارتفاع مطلوب، به پروازتان ادامه دهید. تبریک می گوییم! شما یک نزول را در حال دورزدن با موفقیت انجام داده اید.

چگونگی خواندن ارتفاع سنج هواپیما

در شکل مقابل، ارتفاع سنجی را می بینید که تقریباً در همه هواپیما ها مشترک است. دانستن اینکه چگونه ارتفاع سنج را بخوانید، بسیار مهم است، چرا که یکی از مهم ترین عامل های وضعیت پروازی، ارتفاع است و بدون آگاهی از آن، تقریباً عملیات پرواز مختل می شود. ارتفاع سنجی که در این شکل می بینید، دارای دو عقربه است، عقربه کوچک یک هزار فوت را نشان می دهد و در این جا، عقربه بزرگ روبروی هر عددی قرار بگیرد، در صورت ضرب آن عدد در عقربه کوچک (!) یعنی همان هزار فوت، ارتفاع در مبنای هزارفوت بدست می آید. اما عقربه بزرگ تر وباریک تر، نشان دهنده صد فوت است و اعداد روبروی این عقربه ضرب در صد فوت، نشان دهنده ارتفاع برحسب صد فوت است. جمع مقداری که عقربه کوچک و بزرگ نشان می دهند، نمایش واقعی ارتفاع شماست. ساده ترین راه برای خواندن ارتفاع سنج، این است که شما همانطوری که ساعت های معمولی را می خوانید، ارتفاع سنج را هم بخوانید.

برای مثال، در شکل روبرو، در اولین نشان دهنده، عقربه کوچک روی عدد 3 و عقربه بزرگ روی عدد صفر قرار گرفته است. اگر این ارتفاع سنج یک ساعت بود، آیا ساعت مورد نظر را، ساعت 3:00 نمی خواندید؟ ارتفاع سنج نیز به ترتیب مشابهی عمل می کند. شما تنها باید به جای مقدار بزرگ که در زمان سنج ها، «ساعت» خوانده می شود، در اینجا هزار فوت بخوانید. بدین معنی که ارتفاع سنج در این شکل، ارتفاع 3 «هزار فوت» را به جای 3 «ساعت» نشان می دهد.

عقربه بزرگ تر نیز با ضرب عدد روبروی آن در 100 و جمع این عدد با عقربه کوچک، ارتفاع را بر حسب فوت نشان می دهد. برای مثال، در شکل دوم اگر ارتفاع سنج را ساعت فرض بگیریم، ساعت برابر با 3:30 است. حال در اینجا به جای ساعت سه و نیم، از آنجا که هر نیم هزار متر برابر پانصد متر است، می گوییم ارتفاع مساوی 3هزار و پانصد متر می باشد.

در شکل سوم، نیز به همین ترتیب عمل می کنیم. عقربه کوچک عدد 7 را نشان می دهد. 7 را ضرب در هزار می کنیم. عقربه کوچک عدد 8 را نشان می دهد. 8 را ضرب در صد می کنیم. حال دو مقدار را با هم جمع می کنیم: ارتفاع برابر است با 7.800 فوت یا پا. در ضمن اگر در درک مفهوم پا یا فوت مشکل دارید و هنوز این کمیت برای شما قابل درک نیست، می توانید ارتفاع بر حسب فوت را تقسیم بر عدد 3 نمایید تا حدوداً ارتفاع بر حسب متر بدست آید. به طور قطع پس از مدتی دیگر، مفهوم فوت و پا نیز برای شما آشنا تر شده و خودتان ترجیح می دهید که به جای متر از فوت و پا برای بیان ارتفاع هواپیمایتان استفاده کنید.


حتماً طرز خواندن ارتفاع سنج را به خوبی تمرین کنید تا در آگاهی از ارتفاع، مشکلی برای شما پیش نیاید، چرا که آگاهی از ارتفاع یکی از پر اهمیت ترین دانسته های پرواز است که هر خلبان باید لحظه به لحظه از مقدار آن آگاهی کامل داشته باشد.

برای تمرین این درس، فلایت سیمولاتور را اجرا کرده و سپس به قسمت Flying Lessons بروید. در قسمت Student Pilot، قسمت Lesson 3: Cimbs and Descents را کلیک کرده و در گوشه سمت راست بالا، لینک Fly This Lesson Now را کلیک کنید. با انجام این کار، شما پروازی را که در طی آن آموخته خود در این درس را به کار خواهید گرفت، انجام می دهید. صعود ها و نزول ها، بخشهای اصلی این پرواز هستند.

آموزش شبیه ساز قسمت ۳(هواپیما چگونه دور می زند)

قسمت دوم


- درس دوم: دورزدن- هواپیماها چگونه در حال پرواز دور می زنند؟

در درس اول آموختیم که چگونه هواپیماها یک دورزدن ساده را شروع می کنند. این کار با پایین رفتن یکی از بال ها و بالا رفتن دیگری انجام می گرفت. اما آنچه هواپیما را مجبور به دورزدن می کند، نیروی برایی است که در اثر شیب بال ها به یک سمت به وجود می آید. به شکل 1 نگاه کنید.



شکل 1- نیروی های وارد بر یک هواپیما در حالت عادی و دورزدن

در این شکل در قسمت A، شما یک پرواز مستقیم الخط را مشاهده می کنید که برآیند نیروی های وزن و برا صفر است، پس دو نیروی عمودی در تعادل بوده و هواپیما در مسیر خود به پرواز ادامه می دهد. اما در قسمت B، نیروی برا به دلیل دورزدن هواپیما تجزیه شده است، یعنی حالا نیروی برا دارای یک مولفه نیروی عمودی و یک مولفه نیروی زاویه دار به سمت مسیر دور زدن است. به دلیل وجود مولفه عمودی، هواپیما همچنان به پرواز خود ادامه می دهد اما مولفه زاویه دار باعث می شود که هواپیما به سمت آن جهت دور بزند. اگر برآیند این دو بردار را مانند شکل محاسبه کنیم، می بینیم که برآیند کلیه نیروها سرانجام به سمت مسیر دورزدن است، پس هواپیما دور می زند! شاید از این تفسیرهای فیزیکی زیاد خوشتان نیاید، اما گاهی اوقات برای بیان برخی از پدیده ها، مجبور به انجام این کار هستیم.



چگونه با هواپیما دور بزنیم

جدا از جنبه های نظری مسئله، مهم ترین جنبه کار، صورت عملی آن است که اگر به خوبی موفق به انجام آن شوید، جای تحسین دارد. برای دور زدن، به سادگی دسته یا استیک را به یک سمت، راست یا چپ ببرید تا یک دور زدن ساده را تجربه کنید. اما چگونه باید فهمید که در حین دورزدن، چند درجه به چپ یا راست دور زده ایم؟ یا اینکه زاویه Bank یا همان زاویه دور زدن چقدر است؟ به یاد داشته باشید آگاهی از زاویه دور زدن برای محاسبه مسافت، سرعت و مدت زمان دورزدن بسیار مهم است و یکی از مواردی است که در آزمون پایانی گواهینامه SPL وحتی دیگر گواهینامه ها، بسیار زیاد بدان توجه می شود.



دورزدن با استفاده از وضیعت سنج هواپیما نسبت به افق یا Attitude Indicator

Attitude Indicator را که در درس اول با آن آشنا شدید، به یاد دارید؟ همان طور که می دانید این وسیله به خوبی به ما نشان می دهد که هواپیمایمان از نظر وضعیت عمودی و افقی در چه حالتی بوده و از اهمیت بسیاری بر خوردار است، خصوصاً در دورزدن ها و صعود و نزول ها با زوایای مختلف. حال با کارکرد این وسیله بهتر آشنا می شویم:




برای آگاهی از درجه Bank یا درجه انحراف بال ها برای انجام دورزدن، این وسیله به وسیله خطوط کوچکی درجه بندی شده است. اگر به قسمت بالای این کره چرخان نگاه کنید، یک مثلث رو به بالا را خواهید دید که این نشانگر، در هر لحظه از پرواز، درجه چرخش یا دورزدن شما را نمایش می دهد. خطوط سفید کوچکی که در سمت چپ و راست این مثلث قرار گرفته اند، هریک نماینده 10 درجه هستند. اما از زاویه 30 درجه به بعد، تا زاویه 60 درجه، نشان دهنده دیگری وجود ندارد و از زاویه 60 تا 90 درجه نیز همین قضیه صدق می کند.

برای بهتر آشنا شدن با کار کردن با این وسیله، تصور کنید می خواهید یک چرخش 30 درجه به سمت چپ داشته باشید. در این حالت، هواپیما را به وسیله استیک یا دسته تان آن قدر به سمت چپ مایل کنید تا نشانگر مثلثی شکل رو به بالا، روی خط سفید نشان دهنده 30 درجه در سمت چپ قرار می گیرد. تبریک من را بپذیرید، چرا که شما در حال دور زدن هستید!

شاید از خود بپرسید، پس دورزدن با زاویه مثلاً 15 درجه یا 45 چگونه انجام می پذیرد؟ خطوط سفیدی هم که در قسمت نیم دایره پایین نشان دهنده از مرکز دایره به سمت خارج کشیده شده اند، دارای معنی هستند. اگر بال های نارنجی رنگ هواپیمای کوچک وسط نشان دهنده، روی خط اول قرار بگیرد، بدین معنی است که شما در حال دور زدن با زاویه 15 درجه هستید، البته به سمتی که دور زده اید. اگر بال های نارنجی رنگ بر روی خط دوم قرار بگیرند، بدین معنی است که هواپیمای شما با زاویه 45 درجه به سمت موردنظر دور می زند. در شکل 2 دورزدن های بالا در نشان دهنده نمایش داده شده است.



شکل 2- سمت راست، دور زدن به سمت راست با زاویه 45 درجه، سمت چپ، دورزدن به سمت راست با زاویه 15 درجه

مقابله با نیروی جاذبه زمین در دور زدن

آموختیم که در دورزدن نیروی برا به دو نیروی جداگانه تجزیه می شود: نیروی عمودی که هواپیما را در هوانگه می دارد و نیروی زاویه داری که هواپیما را مجبور به دورزدن می کند. چون از نیروی برای عمودی برای تامین نیروی مورد نیاز برای دورزدن کاسته شده است، پس دیگر نیروی جاذبه با نیروی برا در تعادل نبوده و نیروی جاذبه بیشتر است، در نتیجه هواپیما ارتفاع از دست می دهد. پس فراموش نکنید که دور زدن خالص هیچ گاه بدون از دست دادن ارتفاع امکان پذیر نیست.

برای مقابله با از دست دادن ارتفاع، باید نیروی برا را افزایش دهیم. این کار با افزایش زاویه حمله بال یا همان بالا دادن دماغه برای فراهم آوردن نیروی لازم برای خنثی کردن نیروی جاذبه انجام می شود. می توان گفت که یک دور زدن بدون حفظ ارتفاع، هیچ گاه یک دورزدن کامل و زیبا نیست. حفظ ارتفاع در هنگام دوزدن یکی دیگر از مواردی است که در آزمون نهایی گواهینامه SPL و دیگر گواهینامه ها، توجه فراوانی به آن می شود به راستی نیز یکی از مهم ترین نکات در انجام یک دور زیباست. به شکل 3 نگاه کنید.



شکل 3- سمت راست، دورزدن با حفظ ارتفاع، سمت چپ، دورزدن بدون حفظ ارتفاع

در شکل بالا، در سمت چپ، یک دورزدن معمولی انجام شده است که همانطور که گفته شد، این نوع دورزدن با از دست دادن ارتفاع همراه است. اما در سمت راست، خلبان برای جلوگیری از کاهش ارتفاع، مقداری دماغه هواپیما را به سمت بالا برده است و این مسئله از قرار گرفتن وسط هواپیمای کوچک نشان دهنده برروی خط دوم عمودی که مربوط به زاویه صعود می شود، معلوم است.

فراموش نکنید که هرچه زاویه دورزدنتان بیشتر باشد، می بایست زاویه Pitch یا شیب دماغه نیز برای خنثی کرده اثر جاذبه زمین بیشتر شود. با انجام دور زدن های مختلف و کسب تجربه، خواهید توانست که دورهایی بی نقص بدون از دست دادن ارتفاع انجام دهید که به افزایش مهارت های خلبانی تان کمک بسیاری می کند.



استفاده از رادر ها یا Rudders در دور زدن

اگر یادتان باشد، در درس اول، از سه محور کنترلی سخن گفتیم اما فقط دو مورد تشریح شد و مورد سوم، یعنی چرخش حول محور عمودی به وسیله رادرها، در آن درس توضیح داده نشد. رادر یا Rudder، یک بالچه در انتهای سکان عمودی است که با رفتن به سمت چپ و راست، باعث حرکت دم هواپیما به جهت مخالف شده و بیشتر برای تصحیح مسیر در دورزدن ها و مانورهای پیشرفته تر به کار می رود. به این عمل Yaw کردن می گویند. فراموش نکنید که درست است که رادرها باعث حرکت دماغه به چپ یا راست می شوند، اما هیچ گاه برای دورزدن به کار نمی روند و کاربردهای دیگری دارند. حال به مورد استفاده رادر ها در دورزدن اشاره می کنیم. به شکل 4 برای آشنایی با نحوه کار رادر ها نگاه کنید.



شکل 4- نحوه کار رادر ها در هواپیما

Adverse Yaw یا انحراف برعکس در دور زدن

هنگامی که می خواهید دور بزنید، شهپر یک سمت پایین می رود تا با ایجاد نیروی برا اضافی، باعث بالارفتن بال شده و در نهایت هواپیما دور بزند. اما این شهپر پایین رفته دردسر هم ایجاد می کند، بدین گونه که با مقاومت در برابر هوا، باعث ایجاد نیروی «پسا»ی اضافی می شود. این نیروی پسا، باعث به هم خوردن تعادل هواپیما شده و دماغه هواپیما، مخالف جهت دورزدن شروع به حرکت می کند. یعنی هنگامی که یک دورزدن را به سمت راست آغاز می کنید، دماغه هواپیما تا حدی به سمت چپ می رود که امری غیر معمول است و باید به وسیله ای تصحیح شود. این پدیده را Adverse Yaw می گویند.

در اینجا اهمیت رادرها مشخص می شود. در دورزدن مثال بالا، به راحتی می توانیم با اعمال رادر سمت راست، موجب حرکت دماغه به سمت مسیر دورزدن شده و هواپیما را مجبور به مقابله در برابر نیروی Adverse Yaw نماییم. رادرها در هواپیماهای واقعی به وسیله پدالهایی زیر پاهای چپ و راست خلبان به سمت های مورد نظر حرکت می کنند. اما در فلایت سیمولاتور، شما می توانید از رادر جوی استیکتان استفاده کنید. اگر جوی استیکتان رادر ندارد، می توانید از کلید های Enter تخته اعداد صفحه کلید و کلید عدد صفر صفحه اعداد برای حرکت به سمت راست و چپ رادر استفاده کنید. حال به شکل 5 نگاه کنید.



شکل 5- نحوه کار اینکلینومتر یا تراز سنج هواپیما

در درس اول، از نشان دهنده ای به نام Turn Indicator که در شکل 5 نیز مشاهده می کنید، سخن گفتیم. این نشان دهنده، علاوه بر اینکه می توانید با یک نگاه به آن، میزان دورزدن خود را درک کنید، شامل وسیله ای به نام اینکلینومتر یا تراز سنج یا Inclinometer است. اینکلینومتر، یک گوی کوچک است که در درون یک لوله ی شیشه ای قرار دارد. این گوی، در صورت چرخش هواپیما به هر سمت، به آن سمت به حرکت در می آید و شما به راحتی می توانید میزان اثر رادر را از روی آن محاسبه کنید. شکل 5 نیز نشان می دهد که اینکلینومتر، همان عینکی است که شما روی داشبورد ماشین خود قرارداده اید. اگر در یک پیچ به سمت راست دور بزنید، در اثر نیروی گریز از مرکز عینک به سمت چپ رفته و اگر به سمت چپ دور بزنید، عینک به سمت راست پرتاب می شود. در هنگام دورزدن، اثر Adverse Yaw در اینکلینومتر به خوبی قابل مشاهده است. با اعمال رادر مناسب، سعی کنید که اینکلینومتر را به وسط نشان دهنده برگردانید.



شکل 6- طرز کار اینکلینومتر در رابطه با Turn Indicator و زاویه Adverse Yaw

شکل 6، نشان می دهد که چگونه با نگاه کردن به نشان دهنده Turn Indicator، می توان به راحتی زاویه دورزدن را مشاهده و سپس با مشاهده اینکلینومتر، مقدار رادر مناسب را اعمال نمود. به زبان ساده تر، هرگاه گوی کوچک اینکلینومتر در وسط نشان دهنده قرار نداشت، باید با اعمال رادر مناسب، آن را به حالت تراز در آورد. هرگاه که می خواهید دور بزنید، همزمان هم استیک را به سمت مورد نظر ببرید و هم مقدار مناسب رادر را اعمال کنید. با انجام و رعایت تمامی اصول، دورزدنی قابل تحسین انجام خواهید داد.

برای تمرین این درس، فلایت سیمولاتور را اجرا کرده و سپس به قسمت Flying Lessons بروید. در قسمت Student Pilot، قسمت Lesson 2: Turns را کلیک کرده و در گوشه سمت راست بالا، لینک Fly This Lesson Now را کلیک کنید. با انجام این کار، شما اولین پروازی را با انجام دورزدن های مختلف با زوایای گوناگون به کمک معلم خلبانتان انجام خواهید داد تا مهارت خود را در این مانور هوایی تقویت کنید

آموزش شبیه ساز قسمت ۲(کنترل پرواز یک هواپیما و آلات دقیق)

کنترل پرواز یک هواپیما

اگر به شکل 2 نگاه کنید، می توانید سه محور اصلی را که هواپیما می تواند حول آن ها بچرخد را مشاهده کنید.



شکل 2- سه محور اصلی چرخش هواپیما، 1-محور عمودی 2-محور طولی 3- محور عرضی

محور های اصلی پرواز هواپیما عبارتند از: -محور عمودی 2-محور طولی 3- محور عرضی. محور عمودی، محوری است که درست از نقطه وسط هواپیما از بالا به پایین کشیده می شود. چرخش حول این محور، باعث به چپ یا راست حرکت کردن دماغه هواپیما می شود که اصطلاحاً به آن Yaw می گویند. محور طولی، محوری است که در طول هواپیما و از دماغه تا انتهای آن کشیده می شود. اگر چرخشی را حول این محور در ذهنتان تصور کنید، باعث بالا رفتن یک بال و پایین افتادن دیگری می شود که همان دورزدن هواپیماست و اصطلاحاً دورزدن یا Roll نامیده می شود. محور عرضی، محوری است که در عرض هواپیما و از نوک یک بال تا نوک بال دیگر کشیده می شود. چرخش حول این محور باعث بالا رفتن با پایین آمدن دماغه هواپیما در نتیجه صعود یا نزول هواپیما را موجب می شود که اصطلاحاً به آن Pitch یا پیچ می گویند.



شهپر ها یا Ailerons

شهپر ها باله های کوچکی در قسمت انتهایی هر بال و لبه انتهایی آن بال هستند. دورزدن یک هواپیما، اساساً به وسیله این شهپر ها صورت می گیرد. هنگامی که مثلاً هواپیما می خواهد به سمت راست دور بزند، شهپر سمت چپ پایین رفته و شهپر سمت راست بالا می رود. با پایین رفتن شهپر سمت چپ، در آن نقطه نیروی برای بیشتری ایجاد شده و با بالا رفتن شهپر سمت راست، برای کمتری ایجاد می شود. این اختلاف نیروی برا باعث می شود که بال چپ که داری نیروی برای بیشتری است، بالا رفته و بال راست که داری نیروی برای کمتری است، پایین بیفتد. این عمل، باعث می شود که هواپیما به سمت راست متمایل گشته و به همان سمت دور بزند. برای درک بهتر به شکل 3 نگاه کنید.



شکل 3- طرز کار شهپر ها در یک دورزدن به سمت راست 1-نیروی برای بیشتر 2- نیروی برای کمتر

دورزدن به سمت چپ نیز به همین صورت است، با این تفاوت که در دورزدن به سمت چپ، شهپر بال راست پایین رفته و برای بیشتری تولید می کند و شهپر سمت چپ بالا رفته و برای کمتری تولید می کند در نتیجه هواپیما به سمت چپ دور می زند. یادتان باشد که شهپر ها همیشه عکس هم کار می کنند. به شکل 4 نگاه کنید.



شکل 4- طرز کار شهپر ها در یک دورزدن به سمت چپ 1-نیروی برای کمتر 2-نیروی برای بیشتر

بالابرها یا Elevators

بالابر ها بالچه هایی در انتهای سکان افقی هواپیما هستند.این بالچه ها با بالارفتن خود، نیروی برای کمتری تولید کرده و باعث پایین آمدن دم می شوند. پایین آمدن دم هواپیما به نوبه خود، باعث بالارفتن دماغه شده و صعود یا افزایش ارتفاع را به دنبال دارد. در حالت عکس، این بالچه ها با پایین رفتن خود، نیروی برای بیشتری را تولید کرده و باعث بالارفتن دم هواپیما می شوند. بالارفتن دم هواپیما، یعنی پایین آمدن دماغه و این خود مساویست با نزول یا از دست دادن ارتفاع. به خاطر داشته باشید که بالابر ها به طور همجهت کار می کنند، یعنی هردو باهم بالا رفته و هر دو باهم پایین می آیند. طرز کارکرد بالابرها را در شکل های 5 و 6 مشاهده می کنید.



شکل 5- طرز کارکرد بالابر ها در یک صعود



شکل 6- طرز کارکرد بالابر ها در یک نزول

پرواز مستقیم یا Level Flight

حالا که طرز کنترل هواپیما و سطوح کنترلی را یاد گرفتید، لازم است که پرواز مستقیم یا Level را نیز یاد بگیرید. پرواز مستقیم، یکی از مهم ترین مانورهای پروازی است که در هواپیماهای مسافربری اهمیت فراوانی دارد. به پروازی که در آن ارتفاع افزایش یا کاهش پیدا نکرده و همچنین جهت پرواز تغییر نکند، یعنی هواپیما دور نزند، پرواز مستقیم گفته می شود. شکل 7، آلات پروازی را در یک پرواز مستقیم در هواپیمای سسنا 172 در فلایت سیمولاتور نشان می دهد.



شکل 7- پرواز مستقیم و آلات پروازی در حالت پرواز مستقیم

پرواز مستقیم و آلات پروازی در Level Flight

در این مرحله، می خواهیم آلات پروازی پرکاربرد را به شما معرفی نماییم. در اکثر هواپیماها، شش نشان دهنده اصلی وجود دارد که با استفاده از این شش نشان دهنده، می توانیم بیشتر اطلاعات لازم برای ادامه پروازمان را به دست بیاوریم. به شکل 8 که نشان دهنده های اصلی نمایش یافته اند، نگاه کنید.



شکل 8- شش نشان دهنده اصلی وضعیت پرواز در هواپیمای سسنا 172

1- نشان دهنده سرعت هوایی هواپیما یا Air Speed Indicator

اگر در شکل 8، به اولین نشان دهنده از سمت چپ و بالا نگاه کنید، سرعت سنج هوایی را می بینید. این وسیله، سرعت هواپیما را نسبت به محیط اطراف آن محاسبه می کند که بر حسب نات درجه بندی شده است. شاید از خود سوال کنید که رنگ مختلف موجود در آن چه کاربردی دارند؟ رنگ سفید، نشان دهنده محدوده مجاز سرعت برای پرواز با فلپ است. رنگ سبز، محدوده مجاز سرعت برای پرواز بدون فلپ را نشان می دهد. رنگ زرد به محدوده سرعتی اشاره دارد که در صورت پرواز با این سرعت احتمال آسیب دیدن بدنه و بال های هواپیما زیاد است. در شکل 8، سرعت سنج هواپیما، سرعتی حدود 106 نات را نشان می دهد.



2- نشان دهنده وضعیت هواپیما نسبت به افق یا Attitude Indicator

نشان دهنده وسط در ردیف بالا در شکل 8، به نشان دهنده وضعیت هواپیما نسبت به افق شهرت دارد. این نشان دهنده عبارت است از یک کره که در داخل محیط نشان دهنده به گونه ای می چرخد که همیشه یک سمت آن موازی و روی خط افق قرار دارد. این نشان دهنده به دو بخش آبی که نشان دهنده وضعیت بالاتر از افق یا آسمان می باشد و قسمت قهوه ای که نشان دهنده پایین تر از سطح افق یا زمین است تقسیم شده است. دو خط نارنجی وسط، در حقیقت هواپیمای شماست که وضعیتش نسبت به افق تغییر می کند. این نشان دهنده به صورت هر پنج درجه یک خط کوچک تقسیم بندی شده است که از روی آن می توانید زاویه صعود یا نزول خود را بدست آورید. همچنین با این وسیله می توانید زاویه دورزدن یا به اصطلاح Bank Angle خود را نیز محاسبه نمایید.



3- نشان دهنده ارتفاع سنج یا Altimeter

این نشان دهنده که در تصویر 8، اولین نشان دهنده از سمت راست ردیف بالاست، یکی از اساسی ترین نشان دهنده های وضعیت پرواز است که در اختیار خلبان می باشد. این نشان دهنده، ارتفاع هواپیما را از سطح دریا اندازه گیری کرده و نمایش می دهد. ارتفاع سنج برحسب فوت درجه بندی شده است. برای خواندن آن، می بایست عقربه کوچک هر عددی را نشان داد، آن عدد را ضرب در هزار کرده و عددی را که عقربه بزرگ نشان می دهد، ضرب در صد نمایید. بدین گونه ارتفاع شما بر حسب فوت به دست می آید. برای مثال، در شکل 8، ارتفاع سنج ارتفاع 6.000 فوتی را نشان می دهد که برابر با 2.000 متر یا 2 کیلومتر است. یادتان باشد برای تبدیل فوت به متر، ارتفاع مورد نظرتان را تقسیم بر 3 نمایید.



4- نمایش دهنده دورزدن هواپیما یا Turn Indicator

این نمایش دهنده چیزی شبیه Attitude Indicator است، با این تفاوت که این نمایش دهنده تنها میزان غلتش بالها به چپ یا راست را نشان می دهد و توانایی نمایش زاویه صعود و نزول هواپیما را ندارد.



5- نشان دهنده جهت پرواز یا Heading

نشان دهنده جهت پرواز نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، چرا که جهت پرواز شما را نشان می دهد و در حقیقت یک قطب نمای بسیار دقیق است. شیوه جهت یابی با این نشان دهنده بدین گونه است که جهت های مختلف در یک پرواز، به 360 جهت یا مسیر تقسیم می شوند که در این حالت، عدد 0 یا 360 جهت شمال، عدد 90 شرق، عدد 180 جنوب و عدد 270 غرب را نشان می دهد. درجه های بین این درجه های اصلی، می توانند برای جهت یابی دقیق تر به کار روند. در نشان دهنده جهت پرواز دماغه هواپیمای سفید کوچک، عددی را نشان می دهد که این عدد در حقیقت همان جهت پرواز شماست.



6- نشان دهنده نرخ صعود یا نزول یا Vertical Speed Indicator

این نشان دهنده که در زیر ارتفاع سنج در شکل 8 قرار دارد، می توانند نقش بسیار مهمی را در آگاهی نسبت ارتفاعی که خلبان در آن قرار دارد ایفا کنند. این نشان دهنده، نشان می دهد که هواپیمای شما در هر دقیقه چند فوت صعود یا نزول می کند که دانستن این مسئله، مثلاً برای کاهش ارتفاع برای یک فرود، به منظور نشستن به موقع در ابتدای باند بسیار مهم است. VSI یا همین نشان دهنده، بر حسب فوت درجه بندی شده است. به منظور آگاهی از نرخ صعود یا نزولتان، عددی را که عقربه نشان می دهد ضرب در صد نمایید و البته جهت عقربه را نیز در نظر بگیرید. اگر عقربه رو به بالا باشد، شما مساوی آن عدد در دقیقه صعود کرده و اگر عقربه رو به پایین باشد، شما مساوی آن عدد ارتفاع از دست می دهید.

امیدوارم که با مطالعه درس امروز، اصول مقدماتی پرواز با هواپیماها در فلایت سیمولاتور یا حتی پرواز واقعی را فراگرفته باشید، ساده بود، نه؟ در درس بعدی، اصول اولیه انجام یک دور زدن را خواهید آموخت.

برای تمرین این درس، فلایت سیمولاتور را اجرا کرده و سپس به قسمت Flying Lessons بروید. در قسمت Student Pilot، قسمت Lesson 1: Straight and Level Flight را کلیک کرده و در گوشه سمت راست بالا، لینک Fly This Lesson Now را کلیک کنید. با انجام این کار، شما اولین پرواز خودتان را با کمک معلم خلبانتان انجام خواهید داد. حتماً به گفته های معلم توجه کرده و آموخته خود از این درس را به کار بگیرید.